Kısaca cevap, evet! “Taraflılık” terimi pek tabii “kısa bir cevapla” tartışılamaz. Günlük dilde pek fazla kullanılmayan bir terim olsa da, bilimsel alanda, özellikle sinir bilim ve psikolojide çok fazla çalışılan ve üzerinde tartışılan bir başlıktır. Bizim hakkında konuşmak istediğimiz taraflılığın nasıl elde edildiği ve çocuğunuzun gelişimini nasıl etkileyeceğidir.

Dr. Jane Williams makalesinde “Taraflılık nedir – ve çocuğunuzun gelişimini nasıl etkiler?” sorusunu bizim için harika bir şekilde cevaplıyor ve ufak çocuğunuzda taraflılığı nasıl teşvik edeceğiniz konusunda size harika fikirler veriyor.

Taraflılık, beyinde “vücudun iki yanındaki içsel farkındalığa ve onların farklarına” izin veren önemli bir değişikliği ifade eder (Newel Kephart). Beyin iki büyük yarım küreye (hemisfere) bölünmüştür – sol yarım küre ve sağ yarım küre. Beyine bilgi vücudun algısal ve motor sistemlerinden gelir, vücudun bir “resmini” oluşturmasına yardım eder – örneğin yeni görevleri öğrenmek ve vücudun ne yapacağını öğrenmek (bu sebeple dokunmak ve hareket önemlidir). Vücudun sol yanından gelen mesaj yolu orta beyinin üzerinden beyinin sağ tarafına geçer ve vücudun sağ yanından gelen yollar beyinin sol tarafına geçer.

Bir çocuk yaklaşık üç yaşına varana kadar beyinin her iki tarafı da aynı tip işlevleri yapar. Bu sebepten dolayı iki yaşındaki çocuğunuz oyuncak bisikletini iki ayağıyla beraber iter, yerden iki ayağıyla sıçrar ve yemek, çizmek, yerden cisimleri almak için vs. iki elini beraber kullanır. Beyinin iki yarım küresi halen aynı şeyleri aynı şekilde yapar.

Eğer çocuğunuzun bebeklik döneminde ve yeni yürümeye başladığı zaman çokça algısal ve motor deneyimi olduysa, beyin olgunlaşır ve belirli işlevler bir yarım kürede veya beyinin bir tarafında üretilir – bu taraflılık sürecidir. Taraflılık (lateral) kelimesi Latincede “yan” anlamına gelen kelimeden gelmektedi. Örneğin, beyin her iki tarafı da, pek çok görev üzerinde beraber çalışırken, sol beyin mantıksal ve rasyonel sonuçlar, konuşma becerisi ve zamanı takip etme üzerinde uzmanlaşır veya yönlendirici görevdedir. Beyinin sağ tarafı daha çok sözel olmayan, rasyonel olmayan, ilham veren ve bütünsel kavrayış ve düşüncelerde beceriklidir.

Çocuğunuzun aniden üç tekerlekli bisiklet sürme becerisini geliştirmesi bu aşamadadır – bir ayak yukarıya çıkarken diğeri aşağıya iner. Aynı zamanda egzersizlerde kollarını karşılıklı olarak yukarıya kaldırabilirler ve hatta bazıları tek ayak üzerinde hoplamaya bile başlar. Çocuklar aynı zamanda tercih ettikleri el, ayak ve gözü ortaya çıkartırlar.Taraflılık erken algısal ve hareket deneyiminin sonucudur ve çocuğunuzun normal, ön görülebilir, sıralınımsal gelişiminin bir parçasıdır. Vücut farkındalığından – beyindeki içsel hafızanın karmaşık yollar ve vücudun bölümlerinden kaynaklanır.

Beyine algısal & motor girdiler, vücut farkındalığı, algısal girdi entegrasyonu, koordinasyon, denge & postür > Taraflılık

Taraflılık ilerideki öğrenmeyi nasıl etkiler?

Taraflılığa sahip çocuklarda vücutlarının içsel farkındalığı vardır. Vücutlarımız bizim ilişkimizde ve dış dünyayı anlamamızda odak noktamızdır. İçsel “ben”imizdeki her hangi karışıklık dışsal faktörleri ilişkilendirmede zorluk yaratır. İçsel karmaşa ne kadar büyük olursa çocuğumuzun dışsal faktörlerle etkileşimi o kadar zor olur.Genellikle bu durum okul öğreniminde zayıf taraflılığın sebep olabileceği harf ve rakamların hangi tarafa doğru ilerlediklerini hatırlamadaki zorlukla fark edilir. Rakamların, harflerin, kelimelerin ters çevirilmesi, çocukluktaki sıralınım gelişiminin normal bir bölümü değildir – yönsellik ve mesafe farkındalığının az gelişmesi sonucu meydana gelirler. Yönsellik ve mesafe farkındalığı taraflılık sonucu gelişir, böylece olgunlaşmamış taraflılığı olan bir çocuk bu önemli gelişim alanlarında da olgunlaşmamış olur.

Taraflılık > alan farkındalığı > yönsellik (sağ/sol ayrımı) > okuma, yazma ve matematik.

Taraflılığı geliştiren oyunlar

Bebekler:
Vücut farkındalığı taraflılık için önemli bir ön gerekliliktir. Bebeklere vücutlarının her iki tarafının farkındalığını vermek asla erken değildir. Banyo yaparken, masaj yaparken ve giydirirken onların sağ tarafı, sol tarafı, elleri ve ayakları hakkında konuşun, örneğin şimdi sol kolunu geçiriyoruz, sağ ayakkabını giydiriyoruz vs., kelimeyi söylerken bebeğe dokunmak önemlidir ve birden fazla duyusal mesajla beyine girdiği zaman daha iyi kaydedilme eğilimindedirler – bu sebeple dokunma (hissetme), söyleme (işitme) ve görmeyle (görsel) beyine yaptığınız uyarı çok isabetlidir”.

Yeni yürümeye başlayanlar:
Denge geliştikçe, üzerinde dengede durmak için alçak duvarları ve kaldırım kenarlarını, denge tahtalarını kullanabilirsiniz. Hayvan taklitleri yapın – kaplan, kedi ve köpek gibi – bu sürünme ve emekleme hareketleri beyindeki motor kalıpların gelişimi için harikadır ve taraflılığı arttırır. Eğer yeni yürümeye başlayan çocuğunuz hali hazırda sıçrıyorsa, ona dizleriyle eğilip doğrularak kurbağa gibi sıçramayı gösterin. Eğlence eklemek için arkasına saklanıp sonra sıçrayabilecekleri bir şey veya su birikintisi ilave edin.

3 yaş & üzeri:
Tavşan olmak biraz daha zordur ve çocuğunuzun el ve ayakları üzerinde durmasını, önce elleriyle arkasından bacaklarıyla öne doğru sıçramayı/atlamayı gerektirir. Bu aktivite aynı zamanda vücutlarının üst ve alt yarıları farkındalığını anlatır çocuğa. Bu yaş gurubu için ayı yürüyüşü de harikadır. (Çocuğun elleriyle diz altından bacaklarını yakalayıp, sağ el sağ bacak/sol el sol bacak olacak şekilde diz altından tutup yürümesi) Bu aktivite taraflılığı geliştirmesi açısından yararlıdır. Üzerinde durabileceği enlemesine ufak bir tahteravalli bu yaş için harika bir araçtır. Denge tahtası üzerinde dengede durmaya çalışmak aynı zamanda taraflılığın gelişimini de destekler.